Bij het opsommen van typisch Nederlands eten denken we vaak enkel aan de standaard producten stamppot, drop en kroketten. Die horen er zeker bij, maar er is zoveel meer dat de Nederlandse keuken te bieden heeft. Kijk maar eens in ons keukenkastje! Naast peper en zout hebben veel Nederlanders tegenwoordig ook standaard onder andere paprikapoeder (81,8%), kaneel (81,5%) en ketjap manis (78,0%) in de kast staan, zo blijkt uit onderzoek van PanelWizard in opdracht van maaltijdboxleverancier HelloFresh. De herkomst van deze producten gaat soms eeuwen terug, zijn afkomstig uit alle uithoeken van de wereld en inmiddels diep geworteld in onze eetcultuur. De Nederlandse keuken is dus veel rijker en diverser dan vaak gedacht wordt.
De vier VOC-specerijen
“De Nederlandse eetcultuur is al eeuwenlang onderhevig aan invloeden uit diverse windstreken. In de VOC-tijd kwamen specerijen in grote hoeveelheden binnen en ze behoren tegenwoordig tot de algemene keukenkast-uitrusting”, aldus Charlotte Kleyn, culinair historica. Zo blijkt uit het onderzoek dat minstens de helft van de huishoudens de vier ‘VOC-specerijen’ (meestal) op de plank hebben staan; (zwarte) peper (90,4%), kaneel (81,5%), nootmuskaat/foelie (59,4%) en kruidnagel (52,1%). Kleyn: “Hollandse appeltaart, speculaas en ander zoet zijn ondenkbaar zonder kaneel. Ossenworst is geen ossenworst zonder foelie en denk eens aan de gekookte groente met geraspte nootmuskaat bij je oma.”
Katchop, ketjap, ketchup?
In de categorie sauzen, kruidenmengsels en smaakmakers staat de Oosterse smaakmaker ketjap manis (78,0%) bij menig Nederlands huishouden in de kast. Boven ketjap manis staan enkel mayonaise (88,0%) en ketchup (81,4%). Ketchup en ketjap zijn nauw met elkaar verbonden, zoals je in de naamgeving al kunt zien. Kleyn: “Het vroegste bekende Engelstalige recept voor ketchup is te vinden in een boek uit 1727 als ‘katchop’. De saus en het woord waren overgenomen van het Indonesische ‘kecap’ of ‘ketjap’, sojasaus. Kecap manis bestond toen ook al. Als gezoete sojasaus was dit de voorloper van ketchup.”
Een snufje zout en peper
Zout (58,9%) en peper (57,9%) zijn de meest gebruikte gedroogde kruiden en worden door veel Nederlanders minstens 4 keer per week toegevoegd aan de maaltijd. Daarnaast worden paprikapoeder (44,6%), Italiaanse/Provençaalse kruiden (42,8%) en knoflookpoeder (38,7%) het lekkerst bevonden. Paprikapoeder vind je onder andere terug in chips, goulash en chorizo, we kunnen niet meer zonder! “Voor paprikapoeder moesten we in Europa wachten op de ontdekking van Amerika. Het wordt gemaakt van gedroogde en/of gerookte langwerpige pepers die oorspronkelijk uit Centraal-Mexico komen. Een ander soort dan de paprika's die je zelf in de keuken gebruikt”, aldus Kleyn.
Kokkerellen met knoflook en kerrie
Verse knoflook (65,0%) is veruit de populairste verse smaakmaker, maar dit was lang niet altijd zo. Kleyn: “De geurende knol werd geassocieerd met een ‘boerenachtergrond’ en was dus absoluut niet chic. Pas met de komst van Indische Nederlanders en de opkomende populariteit van de Franse, Spaanse en Italiaanse keukens omarmden we hier de knoflook.” Kerriepoeder wordt de lekkerste gedroogde smaakmaker gevonden door ruim een derde (37,4%) van de Nederlanders en staat bij driekwart (74,8%) (meestal) in de kast. Maar wat is het precies? “Kerriepoeder is geen specerij als komijn of koriander, maar een specerijenmengsel. Ook is het niet, zoals veel mensen denken, afkomstig uit India, maar uit Engeland! De Engelsen leidden het af van de Indiase saus ‘curry’, maar dan in poedervorm, een kruidenmix van allerlei specerijen zoals koriander, komijn, zwarte peper, fenegriek, venkel, mosterdzaad en nootmuskaat. En natuurlijk kurkuma voor de gele kleur”, vervolgt Kleyn.
Traditionele en nieuwe smaakmakers
“Bij HelloFresh proberen we onze klanten constant kennis te laten maken met nieuwe gerechten, ingrediënten en smaken, dus we variëren ook graag met kruiden, specerijen en smaakmakers”, aldus Selma, receptontwikkelaar bij HelloFresh. “Hierbij komen de meer ‘traditionele’ smaakmakers terug, zoals bij populaire gerechten als romige soep met garnalen met paprikapoeder of het kruidige gehaktbrood met met nootmuskaat en mosterd. Maar we laten onze klanten ook vaak kennismaken met ‘nieuwe’ smaakmakers, bijvoorbeeld in de vlugge bami met kip met vijfkruiden - ook wel bekend als 5-spices - en kipfilet met groentestoof met ras el hanout. Regelmatig combineren we ook diverse en uiteenlopende smaakmakers, zoals de Indonesische roerbak met onder andere sojasaus en kerriepoeder. Stuk voor stuk gerechten die bij onze klanten in de smaak vallen en waarbij een hoofdrol is weggelegd voor de smaakmaker(s). Door deze afwisseling en variatie proberen we goed in te spelen op de hedendaagse Nederlandse eetcultuur en de rol die kruiden daarin spelen.”
